Wiadomości

Od fotosyntezy typu C3 do CAM i z powrotem, czyli o niezwykłych zdolnościach tolerancji stresu solnego u kryształki lśniącej (Mesembryanthemum crystallinum L.)

Fotosynteza typu CAM (Crassulacean Acid Metabolism) to szczególny typ fotosyntezy, realizowany często przez rośliny środowisk suchych i gorących. Jego istotą jest prowadzenie oszczędnej gospodarki wodnej. CAM różni się od pozostałych typów fotosyntezy sposobem pobierania CO2 – dzieje się to w nocy, kiedy aparaty szparkowe są otwarte, a zasymilowany dwutlenek węgla jest magazynowany w formie jabłczanu. W ciągu dnia aparaty szparkowe zasadniczo pozostają zamknięte w celu ochrony przed utratą wody, a CO2 jest wykorzystywany w fazie ciemnej fotosyntezy, podobnie jak to ma miejsce u roślin C3. CAM występuje jedynie u około 6% wszystkich gatunków roślin wyższych. Co ciekawe, wśród tych roślin istnieje niewielka grupa tzw. roślin fakultatywnych CAM – gatunków, u których CAM pojawia się dopiero po zadziałaniu czynników stresowych, takich jak susza lub zasolenie.

Jedną z roślin, u których fotosynteza CAM może być indukowana, jest kryształka lśniąca (Mesembryanthemum crystallinum L.), pochodząca z terenów Afryki Południowej i Wschodniej. Roślina ta jest obiektem wieloletnich badań prowadzonych przez zespół prof. dr hab. Zbigniewa Miszalskiego z naszego Instytutu. Badania te skupiają się na fizjologicznych, biochemicznych oraz molekularnych aspektach funkcjonowania metabolizmu fotosyntetycznego typu C3 i CAM. W ostatnich latach prof. Miszalski, we współpracy z naukowcami z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie i Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykazał, że kryształka lśniąca po ustąpieniu czynników indukujących CAM jest zdolna do powrotu do realizowanej wcześniej fotosyntezy C3. Najnowszy artykuł, którego prof. Miszalski jest współautorem, dostarcza szczegółowych informacji na temat tempa i zakresu zmian parametrów fizjologicznych towarzyszących przełączaniu się pomiędzy CAM i C3. Podczas indukcji CAM (czynnikiem indukującym był NaCl) zaobserwowano m.in. obniżenie wydajności kwantowej PSII (Y(II)) i PSI (Y(I)) oraz wzrost tzw. wygaszania niefotochemicznego (NPQ). Wartości tych parametrów wracały do stanu początkowego (charakterystycznego dla roślin prowadzących fotosyntezę C3) już po 48 godzinach po usunięciu NaCl z podłoża. Pęcznienie tylakoidów oraz powstałe zmiany w rozmiarze ziaren skrobi, charakterystyczne dla fotosyntezy CAM, zanikały jeszcze szybciej (po 24 godzinach) po usunięciu czynnika stresowego. Dodatkowo wykazano, że zmianom w funkcjonowaniu fotosystemów i ultrastrukturze chloroplastów towarzyszyła indukcja genów związanych z centrum reakcji PSI i PSII. Wyniki pokazują, że kryształka lśniąca posiada jeden z najbardziej elastycznych szlaków fotosyntezy wśród fakultatywnych roślin CAM, co świadczy o jej niezwykłych zdolnościach adaptacyjnych do stresów środowiskowych.

Źródłowy artykuł:

Nosek M., Gawrońska K., Rozpądek P., Sujkowska‐Rybkowska M., Miszalski Z., Kornaś A. 2021. At the edges of photosynthetic metabolic plasticity – on the rapidity and extent of changes accompanying salinity stress‐induced CAM photosynthesis withdrawal. International Journal of Molecular Sciences 22: 8426. DOI

Kryształka lśniąca.
Foto: Paulina Supel.

Kryształka lśniąca.
Foto: Adriana Kaczmarczyk.

Kryształka lśniąca.
Foto: Adriana Kaczmarczyk.