RYS HISTORYCZNY (patrz też KALENDARIUM)
Zakład Paleobotaniki IB PAN jest największym w kraju ośrodkiem badań paleobotanicznych. Jego założyciel i pierwszy kierownik prof. Władysław Szafer (1953–1960), nadał badaniom prowadzonym w Zakładzie zakres bardzo szeroki, nie spotykany w innych placówkach paleobotanicznych, obejmując nimi ''klasyczną'' paleobotanikę er paleofitycznej i mezofitycznej oraz studia nad trzeciorzędem i czwartorzędem, z uwzględnieniem czasów przed- i wczesnohistorycznych.
Doceniając znaczenie oryginalnych zbiorów kopalnych, będących podstawą wnioskowania paleoekologicznego, już w 1953 r. w obrębie Zakładu prof. Władysław Szafer utworzył Muzeum Paleobotaniczne, którego kustoszem była prof. Maria Łańcucka-Środoniowa (1953–1983). Po przejściu na emeryturę prof. W. Szafera pracami Zakładu kierowali kolejno prof. Andrzej Środoń (1961–1978), prof. Krystyna Wasylikowa (1979–1981), prof. Leon Stuchlik (1982–2001) i prof. Ewa Zastawniak-Birkenmajer (2002–2011). Od 2012 roku funkcję kierownika Zakładu pełni dr hab. Agnieszka Wacnik.
W 1960 r. zaczęło ukazywać się czasopismo Acta Palaeobotanica, najpierw pod redakcją W. Szafera, następnie A. Środonia, a obecnie L. Stuchlika. Jest to wydawnictwo o charakterze międzynarodowym, które, jako jedyny periodyk w Centralnej i Wschodniej Europie, publikuje prace ze wszystkich działów paleobotaniki.
Tematyka badań
Badania prowadzone w Zakładzie Paleobotaniki IB PAN obejmują zagadnienia ewolucji taksonów roślinnych, historię rozwoju flory i szaty roślinnej oraz rekonstrukcję warunków ekologicznych od ery mezofitycznej po czasy współczesne. Tworzą one trzy grupy tematyczne: flory mezofityczne, flory paleogenu i neogenu ("trzeciorzędowe") oraz flory czwartorzędowe.
W badaniach flor mezozoicznych ważną rolę odgrywają zagadnienia związane z wyjaśnieniem procesów ewolucyjnych, na podstawie rekonstruowanej budowy organów roślinnych.
Studia nad paleogenem i neogenem zmierzają do poznania składu i rozwoju flor i roślinności tych okresów, jako podstawy do rekonstrukcji zmian klimatycznych i ustalenia stratygrafii złóż. Badania mioceńskich złóż węgla brunatnego w Kopalni ''Bełchatów'' mają znaczenie praktyczne dla geologii poszukiwawczej.
W zakresie czwartorzędu, po okresie ożywionych badań nad zmianami roślinności, wywołanymi przez wahnienia klimatyczne plejstocenu, obecnie większość prac koncentruje się na historii szaty roślinnej w czasie ostatnich 15 tys. lat oraz rozpoznaniu naturalnych i antropogenicznych zmian paleoekologicznych.
Wyniki badań publikowane są w Acta Palaeobotanica oraz w licznych czasopismach zagranicznych (m.in. w Nature, New Phytologist, Palaeontographica, Review of Palaeobotany and Palynology, Quaternary Science Reviews i Vegetation History and Archaeobotany).
1953 – utworzenie Zakładu Botaniki Polskiej Akademii Nauk wraz z Pracownią Paleobotaniczną, której kierownikiem zostaje prof. Władysław Szafer
1956 – przekształcenie Pracowni Paleobotaniki w Zakład Paleobotaniki
1958 – wyodrębnienie jednostek zakładowych: Pracowni Flor Trzeciorzędowych i Starszych (kierownik – prof. Władysław Szafer) oraz Pracowni Flor Czwartorzędowych (kierownik – prof. Andrzej Środoń)
1961 – scalenie jednostek w Zakład Paleobotaniki, z kierownikiem prof. Andrzejem Środoniem
1979 – kierownik Zakładu – prof. Krystyna Wasylikowa
1982 – kierownik Zakładu – prof. Leon Stuchlik
2001 – kierownik Zakładu – prof. Ewa Zastawniak-Birkenmajer
2012 – p.o. kierownika Zakładu – dr Agnieszka Wacnik
2013 – kierownik Zakładu – dr hab. Agnieszka Wacnik
